İstanbul Trafik Vakfı Psikoteknik Değerlendirme ve
Sürücü Eğitim ve Araştırma Merkezi

Merkezimiz, İstanbul Trafik Vakfı’nın önemli bir hizmet birimi olarak 1997 yılından beri faaliyet göstermektedir.

En önemli amacımız, trafiğe ilişkin güvenlik bilinci oluşturarak trafik kazalarının önlenmesine katkıda bulunmaktır.

Bu amaçla gerçekleştirdiğimiz tüm çalışmalarımız Vakfın Mecidiyeköy’deki Psikoteknik Değerlendirme Sürücü Eğitim ve Araştırma Merkezi’nde, trafik psikolojisi ve psikoteknik değerlendirme alanında uzman olan psk. Serkan Sarıoğlu ve psk. Aycan Yaralıoğlu tarafından yürütülmektedir.

Trafik Psikolojisinin en önemli uygulama alanı olan Psikoteknik Değerlendirme; güvenli bir sürücülük için gerekli olan zihinsel ve psikomotor yetenek ve becerilerin ölçülerek kişilerin sürücülük düzeyleri hakkında bir sonuca varılmasıdır.

Ölçülen Sürücülük Özellikleri;

Zihinsel beceri ve yetenekler:

• Dikkat ve konsantrasyon kapasitesi

• Algı kapasitesi

• Anlama ve değerlendirme yeteneği

• Hız ve Mesafe Algılama (tahmin) yeteneği

• Geniş görüş alanı içinde uyaran farketme yeteneği

Psikomotor beceri ve yetenekler:

• Tepki kapasitesi

• Trafik ortamına ilişkin tepki hızı

• Stres altında tepki hızı

• El-göz-ayak koordinasyonu

Merkezimizde; Avusturya Yol Güvenliği Vakfı tarafından geliştirilmiş,Bilimsel geçerlilik ve güvenilirliği sürekli olarak test edilen, Türk sürücü norm tabanı oluşturulmuş, Türk Psikologlar Derneği-Test Kalibrasyon Komisyonu tarafından bilimsel olarak onaylanmış olan, ART 2020 test cihazları ve trafik bataryası kullanılmaktadır.

HİZMET ALANLARIMIZ

PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRME:

A- 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu kapsamında:
    - Hız ihlali
    - Alkollü araç kullanma
    - 100 ceza puanı

nedenleriyle sürücü belgeleri alıkonulan sürücülere;

B- Karayolu Taşıma Yönetmeliği Madde 60 e bendi uyarınca:
    - Sürücülerin yolcu ve eşya taşımacılığına ait taşıtlarda çalışabilmesi için; bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları gerekmektedir.Bu kapsamda değerlendirmeden geçmek isteyen sürücülere;

C- Firmalara yönelik olarak da :
    - Sürücü istihdam eden firmaların mevcut sürücülerinin değerlendirilmesi ve
    - İşe uygun sürücü seçiminde psikoteknik değerlendirme yapılmaktadır.

TRAFİK GÜVENLİĞİ BİLİNCİ GELİŞTİRME EĞİTİM PROGRAMLARI

Bu programda, sürücülerin trafik davranışlarına ilişkin içgörü ve farkındalık kazandırmak amaçlanmaktadır.
 

TRAFİK PSİKOLOJİSİ

Trafik psikolojisinin başlangıcı, 1900’lerin başında Avrupa’da sürücü adaylarının değerlendirilmesine duyulan gereksinim sonucu uygulamalı psikolojinin bilgilerine dayanarak psikoteknik değerlendirmenin kuramsal ve uygulamalı olarak yaşama geçirilmesine dayanıyor. İlerleyen yıllar içinde ulaşımdaki her türlü profesyonel sürücülerin seçimine yönelik olarak psikometrik testlerin kullanıldığı, laboratuarların kurulduğu görülüyor.

Trafik psikolojisi her biri kendi içinde bir sistem olan 3 temel alt sistemin çevre, araç ve insanın hem birbirleriyle olan etkileşimini, hem de tek tek bu sistemleri inceler. Bu sistemlerden birinde ortaya çıkacak bir aksaklık bütün sistemi etkiler. Kendisiyle, çevreyle, araçla aynı anda ve sürekli olarak baş etmek zorunda olan insan da -ağırlıklı olarak sürücü - bu sistemin en önemli unsuru olarak trafik psikolojisi içinde önemli yere sahiptir.

Bugün gelinen noktada; teknolojinin gelişmesi, araçların ve yolların daha güvenli hale gelmesi, güvenlik önlemleri ve denetimler, pek çok ülkede kazaları azaltsa bile trafik kazaları devam etmektedir. Bugün hala kazaların oluşmasında en büyük yüzdeye sahip olan ve değiştirilmesi en zor olan insan faktörüdür. İnsan faktörünün kazalarda oynadığı rolü belirlemek için yaptığı araştırma sonuçlarına dayanarak kazaları azaltacak çözüm önerileri oluşturmak trafik psikolojisinin temel konusudur.

Trafik psikologlarının hedef ve amaçlarına baktığımızda; 1- Güvenli sürücülük davranışının tanımlanması, 2- Trafik kurallarını ihlal etme, kazaya karışma nedenlerinin analizi, 3- Kural ihlal etmeyi alışkanlık haline getirenlerin güvenli sürücüler olarak yeniden kazanılması için verilmesi gereken destek. Tüm bunların sonucunda da trafik kültürü ve trafik güvenliği bilincinin gelişmesine katkıda bulunarak, trafik kazaları nedeniyle yaşanan zararları azaltmak olarak özetleyebiliriz.

Çalışma alanları ve araştırma konuları çok geniş bir yelpaze oluşturur. Sürücü yeteneklerinin değerlendirmesi-psikoteknik değerlendirme-, risk alma eğilimi, kural ihlal etme eğilimi, sürücü tutum ve davranışları, sürücü davranışı geliştirmeye yönelik programlar hazırlama, kanun yapıcılara danışmanlık, gibi değişik alanlarda çalışmaktadırlar.

PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRME

 
Trafik psikolojisinin bir alt alanı olan psikoteknik değerlendirme ,sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan; algı, dikkat,konsantrasyon, hafıza, hız mesefa tahmini, çevresel görüş,muhakeme gibi zihinsel; tepki hızı, el-göz-ayak koordinasyonu, takip gibi psikomotor yetenek ve becerilerin bilgisayar destekli test sistemleri ile ölçülmesi ve test sonuçlarının norm gruplarıyla karşılaştırılarak kişilerin sürücülük yetkinliği düzeyleri hakkında bir sonuca varılmasıdır.Psikoteknik değerlendirme, bu yetkinliklere sahip olmayan sürücülerin, bu yeteneklere sahip olan sürücülerden ayrılmasını sağlar. Psikoteknik değerlendirme psikiyatrik muayene değildir.Sürücüleri zeka düzeylerine göre sınıflandırmak amacıyla kullanılan bir zeka testi değildir. Sürücüleri ‘aptal’ , ‘deli’ ,’canavar’ diye etiketlemek için kullanılan bir süreç değildir.

Merkezimizde psikoteknik değerlendirme, 1997 yılında önce firmaların sürücü seçimi ve değerlendirmesine yönelik olarak başladı. Bunlar arasında okul ve personel taşımacılığı, tehlikeli madde taşımacılığı, nakliye ve turizm taşımacılığı yapan firmalar bulunmaktadır. Daha sonra 2918 sayılı Karayolları Trafik Yasası kapsamında tanımlanan hız, alkol ve 100 ceza puanı nedeniyle ehliyetleri alıkonulan sürücülere uygulanmaya başlandı.

Son olarak da Karayolu Taşıma Yönetmeliği Madde 60 e bendi uyarınca da yolcu ve eşya taşımacılığında çalışabilmesi için sürücülere her 5 yılda bir psikoteknik değerlendirme raporu almaları zorunluluğu getirilmiş ve bu hizmet de Merkezimiz’de verilmeye başlanmıştır.
Bugüne kadar yukarıda bahsedilen uygulamalar kapsamında toplam 4000 civarında sürücü psikoteknik değerlendirmeye alındı.

Neden Kural İhlal Ediyoruz?
ALGI YANILSAMALARI - HATALI İNANÇLAR - HATALI TUTUMLAR
· Bana olmaz.

· Kendine ve aracına aşırı güven. Hızlı gitmiyorum. Çok iyi görebiliyorum. Çok çabuk durabilirim.
· Tehlike ile başa çıkma yeteneklerimizi abartıp tehlikeyi küçümsüyoruz.
· Her şey kontrolüm altında.
· Genellikle başkalarını suçlayıcı bir algıya sahibizdir. Kendi yaptığımız hataları çevre şartlarına, diğer sürücünün yaptığı hataları ise o sürücünün yeteneksizliğine, beceriksizliğine ve kötü şoförlüğüne bağlarız. “Yol çok kaygandı, direksiyonu kontrol edemedim – Acemi sürücü kaygan yolda frene bastı” Hep başka sürücüler beceriksizdirler ya da hata yaparlar, biz yaptığımızda ise mutlaka geçerli bir nedeni vardır. Aynı durum kural ihlalleri için de geçerli.
· Bu düşünce yapısı içinde “usta şoför kimdir?” diye sorduğumuzda bizim gibi güvenlik kültürünün yerleşik olmadığı ülkelerde araç kullanma daha çok motor performans olarak algılanır ve sürücülük becerisine güvenlik becerisinden daha fazla önem verilir. Bu nedenle hızlı araç kullanma, uzun saatler araç kullanma, içkiliyken araç kullanma ve risk alabilme bazen kendini ifade etme ya da kanıtlama aracı olarak kullanılır. Ne kadar usta şoför olduğunun göstergesidir.

- “Ben hızı sevmem, hız meraklısı değilim. Ama yollar güzel, arabalar iyi. Hız limitleri yetersiz. Limitler arabalara ve yollara göre olmalı.”
- “72 saat araba kullanabilirim, hiç yorulmam.”
- “Hızın ciddi bir kazaya neden olacağını sanmıyorum. Asıl sorun alkollü araç kullananlar.”
- “Şehir içinde emniyet kemeri takmıyorum. Zaten yavaş gidiliyor.”
- 140 km. hızla giderken arabamı 10 metrede durdururum.”
- Yavaş gidince dikkatim dağılıyor” gibi....
- “Hiç kimse trafik kurallarına uymuyor, ben neden uyayım.”
- Kendimi bilmeyecek kadar içmediğim için araba kullanırım. Hatta içtiğim zaman daha dikkatli oluyorum.
Bu örneklerin içinde hem hatalı tutumlar, hatalı algılamalar var, hem de bilgisizlik var. Kurallara uyulmadığında ne gibi sonuçlarla karşılaşacağımızı bilmiyoruz.

Trafik ihlalleri gibi olumsuz sürücü davranışları, genel güvenlik kültürünün bir parçası.

Her işin bir kuralı var. Uymazsanız hayatınızdan olursunuz ve pek çok insanın da hayatına mal olursunuz. Seçim sizin.

Kazaları ve sonuçlarının zararlarını azaltmada yapılması gereken pek çok konu var: taşıma sistemlerinin dengeli olması, denetimin daha yaygın ve etkin olması, sinyalizasyon sisteminin iyileştirilmesi, kara noktaların ıslahı, ilk yardım ve acil müdahale hizmetlerinin iyileştirilmesi, otopark sorunu, trafik eğitiminin iyileştirilmesi gibi..

Artık yapılması gereken; trafiğin bu derece tehdit edici ve kazaların ve ölümlerin bu kadar fazla olmasında herkesin kendi payına düşenin ne olduğunu sorgulaması, kendi sorumluluğunu üstlenmesi olmalıdır. Her kuralın dayandığı bilimsel verilere dayanan bir güvenlik gerekçesi vardır. İnsanlara eziyet olsun diye konulmamıştır. Amacımız cezadan kaçınmak değil, güvenlik içinde bir yerden bir yere gitmek olduğunda bugün yaşananların değişmesinde önemli bir adım atılmış olacaktır.

Sonuç:

• Araç kullanmak hayatımızdaki en tehlikeli şeylerden biri. Her şeye hazırlıklı olmak ve en iyi durumda olmak zorundayız. Çünkü kendimize, ailemize, çocuklarımıza ve diğer insanlara karşı bir sorumluluğumuz var. Bu sorumluluğu taşımak zorundayız.

• Hayatta pek çok şeyi yaşayarak öğreniriz. Trafik hariç. Trafikte yaşayarak öğrenmenin bedeli insan hayatıdır.

• Bu yüzden cezadan kaçınmak için değil, güvenli bir şekilde gideceğimiz yere ulaşmak için kurallara uymamız gerekiyor.

• Kuralları alışkanlık haline getirin. Trafik kurallarına uymak sizi pasif, pısırık bir kişi haline getirmez. Trafik kişiliğinizi ispatlamak için kullanılan bir alan değil.

• Yol sizin hakkınız olsa bile hakkınızda ısrar etmemek gerekir. Bu size adaletsiz gelebilir. Ancak çarpışmalarda adalet önemli değildir.

• Herkesin doğru davranmasını bekleyemezsiniz. Yaşamak sizin elinizde.

• Daima ihtiyacınız olduğunu düşündüğünüzden daha erken yola çıkın.

• Eğer siz bir hata yaptıysanız özür dileyin.

• Çocuklarınızın bir gün sizin gibi araba kullanacaklarını unutmayın.

Tatil için öneriler:

• Kurallar insanlara eziyet olsun ya da istedikleri gibi yorumlayıp işlerine geldiği gibi uygulasınlar diye konulmuş değil. Her kuralın dayandığı bilimsel bir gerçeklik var. Mutlaka kurallara uyun ve risk almayın.

• Hatalı sollama yapmayın.

• Hız sınırlarına uyun. Limitleri kendinize, yolun ya da aracınızın durumuna göre belirlemeyin. 5-10 km üstü ne fark eder diye düşünmeyin. Hızdaki 1 km.lik bir artış bile kazalar ve ölümlerde önemli artışlara neden olduğu bütün araştırmalarda ortaya çıkan bir gerçek.

• Yorgun ve uykusuz araç kullanmayın. Etkileri alkolle aynı. Çay, kahve uykusuzluğunuzu, yorgunluğunuzu gidermez, alkolün etkilerini ortadan kaldırmaz. Yarım saatlik yolum kaldı dayanayım diye düşünmeyin. Kazalar saniyenin onda biri kadar bir zaman içinde olup biter. Yapılacak en iyi şey aracınızı bir kenara çekip uyumaktır.

• Emniyet kemerini mutlaka takın.

• Araç kiti ya da elde fark etmez, cep telefonu ile konuşmayın.

• Aracınızın bakımını yaptırın.

• Trafikte yalnız olmadığınızı hatırlayın.

• Amacınız bir an önce gitmek değil, ulaşmak olsun. Kaza geliyorum der.

İstanbul Trafik Vakfı Psikoteknik Değerlendirme

Sürücü Eğitim ve Araştırma Merkezi

NOT : ŞU ANDA PSİKOTEKNİK FAALİYETİ VERİLMEMEKTEDİR!